Η περιήγησή μας στη Θεσσαλονίκη και τις ομορφιές της συνεχίζεται με την Μονή Βλατάδων. Σας δείξαμε την Ιερά Μονή Λατόμου, την Αγία Θεοδώρα, τον μητροπολιτικό ναό του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και τώρα θα πάμε σε μια ακόμη Μονή της Θεσσαλονίκης που «γειτονεύει» με την Μονή του Οσίου Δαβίδ.
Η Μονή Βλατάδων ή αλλιώς Βλαταίων, βρίσκεται περίπου 50 μέτρα από τα τείχη του Επταπύργιου και είναι το μοναδικό Βυζαντινό μοναστήρι της πόλης που λειτουργεί μέχρι και σήμερα.
Η Μονή ιδρύθηκε στα μέσα του 14ου αιώνα από τους αδερφούς Δωρόθεο και Μάρκο Βλαττή. Οι δυό τους ήταν μοναχοί μαθητές του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά.
Πλέον ο ναός είναι αφιερωμένος στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος, παλαιότερα ωστόσο τιμώταν στο όνομα του Χριστού Παντοκράτορα. Από το Βυζαντινό στοιχείο της Μονής υπάρχει μόνο το καθολικό. Όλα τα υπόλοιπα κτήρια (ηγουμενείο, σκευοφυλάκιο, παρεκκλήσι Κοιμήσεως της Θεοτόκου, Πατριαρχικό Ίδρυμα Πατερικών Μελετών) ανήκουν στον 20ο αιώνα.
Η αρχιτεκτονική του καθολικού
Το καθολικό της Μονής Βλατάδων διαδέχτηκε έναν άλλον ναό που είχε χτιστεί τον 12ο αιώνα και έχει μια ιδιότυπη μορφή σταυροειδούς εγγεγραμμένου τρουλλαίου ναού, με περιμετρική στοά που απολήγει ανατολικά σε δύο παρεκκλήσια. Από τον ναό του 12ου αιώνα διασώζονται το ιερό, ο κυρίως ναός, το νότιο παρεκκλήσι καθώς και το μεγαλύτερο κομμάτι της νότιας στοάς. Το 1907 προστέθηκε πρόπυλο στην κεντρική και στη δυτική είσοδο του ναού.
Στο καθολικό της Μονής υπάρχουν ορισμένες τοιχογραφίες που φιλοτεχνήθηκαν μετά την ανέγερσή του, ωστόσο έχουν διασωθεί ελάχιστες. Στον τρούλλο εικονίζεται ο Παντοκράτορας άγγελοι και προφήτες. Στα τόξα του κυρίως ναού βρίσκουμε αποσπασματικές σκηνές του Δωδεκαόρτου, ενώ χαμηλότερα στους τοίχους ασκητές άγιοι. Στο νάρθηκα διακρίνονται υπολείμματα από σκηνές Θαυμάτων του Χριστού. Κάποιοι στρατιωτικοί άγιοι στο κάτω μέρος των τοίχων και δύο σκηνές, η Βάπτιση και Οι Τρεις Παίδες εν Καμίνω, σε ισάριθμες κόγχες του δυτικού τοίχου.
Στον ναό απεικονίζεται σε δυο σημεία ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, φανερώνοντας την σύνδεση με το κίνημα του Ησυχασμού.
Κατά την Τουρκοκρατία η Μονή έφερε ιδιαίτερα προνόμια καθώς υπαγόταν -όπως ισχύει και σήμερα- στο Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Παράλληλα το σημείο της Μονής ήταν ιδιαίτερα στρατηγικό καθώς μέσα από τη Μονή περνούσε η υδροδότηση από τον Χορτιάτη που κατέβαζε ουσιαστικά νερό για ένα μεγάλο κομμάτι της πόλης.
Αυτό έδινε ένα ισχυρό διαπραγματευτικό χαρτί στους μοναχούς, στην όποια διαπραγμάτευση με τους Τούρκους.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως η Μονή λεγόταν αλλιώς και «Τσαους Μοναστήρ» καθώς ο Τσαούς Μπέης που έχτισε εκεί κοντά τον ομώνυμο πύργο του Επταπυργίου στα 1431 εγκαταστάθηκε εκεί.
Πολύ κοντά δηλαδή στη Μονή Βλατάδων, προκειμένου να επιβλέπει και την υδροδότηση της πόλης. Στη Μονή διαφυλάσσονται πολλά χειρόγραφα και μια πλούσια συλλογή εικόνων που δείχνουν την συνεχή άνθιση του τόπου.
Το διάσημο μπαλκόνι της Θεσσαλονίκης
Σήμερα στη Μονή Βλατάδων πηγαίνει κανείς για να θαυμάσει την θέα και την πόλη από ψηλά μιας και η Μονή βρίσκεται σε ένα από τα υψηλότερα σημεία. Στον περιβάλλοντα χώρο της Μονής βρίσκονται κλουβιά που μπορεί κανείς να θαυμάσει παγόνια, κόκορες και άλλων ειδών πτηνά. Σε άλλο σημείο δίπλα στην είσοδο υπάρχουν και μικρά Ελάφια. Όσοι επισκέπτονται το μέρος μαγεύονται από τη θέα και τα ψηλά κυπαρίσσια και βρίσκουν μια απόδραση στη φύση λίγα χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης.
