Αρχαία Στάγειρα: Η πατρίδα και ο "Τάφος" του Αριστοτέλη

Έναν από τους σημαντικότερους ιστορικούς αρχαιολογικούς τόπους της πατρίδας μας θα περιδιαβούμε σήμερα στα ταξίδια μας στην Ελλάδα. Θα γνωρίσουμε την πατρίδα του Αριστοτέλη, του μεγαλύτερου φιλοσόφου της αρχαιότητας και δασκάλου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τα Αρχαία Στάγειρα.

Γεωγραφική Θέση

Τα Αρχαία Στάγειρα τοποθετούνται περίπου 500 μ. νοτιοανατολικά του σημερινού χωριού της Ολυμπιάδας της Χαλκιδικής , πάνω σε μια μικρή, ορεινή χερσόνησο, η οποία ονομάζεται από τους ντόπιους “Λιοτόπι”. Από τη Θεσσαλονίκη η γενέτειρα του Αριστοτέλη απέχει αναλόγως την διαδρομή που θα επιλέξετε περίπου 1,5 ώρα οδικώς. Ο Αρχαιολογικός χώρος βρίσκεται στον οδικό άξονα που συνδέει την Ολυμπιάδα με την Ιερισσό κα την Ουρανούπολη.

Τα Αρχαία Στάγειρα στην Ιστορία

Τα Αρχαία Στάγειρα ιδρύθηκαν από αποίκους της Άνδρου γύρω στο 655 π.Χ., όπως αναφέρεται στον Θουκυδίδη. Σύντομα έφθασαν εκεί και άποικοι από τη Χαλκίδα. Κατά τον Στράβων τα Στάγειρα ήταν μια πόλη και αυτή των Χαλκιδαίων χωρίς αναφορά στην Άνδρο. Στις αρχαίες πηγές γίνεται ακριβής αναφορά για τη θέση της πόλης: τοποθετούν τα Στάγειρα βορειότερα της Ακάνθου σε παραθαλάσσιο τόπο ενώ προσθέτουν την ύπαρξη ενός μικρού νησιού απέναντι από την πόλη με το όνομα “Κάπρος“. Αυτή η ονομασία αποδίδεται και για το λιμάνι της πόλης, ενώ πολλά νομίσματα της πόλης έφεραν ως “λαλούν σύμβολο τον κάπρο.

Το νησάκι Κάπρος ή Καυκανάς σήμερα απέναντι από τα Αρχαία Στάγειρα

Μετά το πέρας των Περσικών Πολέμων τα Στάγειρα προσχώρησαν στην Α’ Αθηναϊκή Συμμαχία. Κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο όμως η πόλη αποστάτησε και σύναψε συμμαχία με την Σπάρτη. Αργότερα, τα Στάγειρα εντάχθηκαν στο «Κοινό των Χαλκιδέων», την συνομοσπονδία των πόλεων της Χαλκιδικής. Πρωτεύουσα της συνομοσπονδίας ήταν η Όλυνθος. Διαβάστε περισσότερα στο σχετικό άρθρο του Thesekdromi Αρχαία Όλυνθος : Η πρώτη “Βιοκλιματική” πόλη .

Στον Ολυνθιακό πόλεμο το 349 π.Χ η πόλη των Σταγείρων δέχθηκε την τιμωρία του βασιλιά των Μακεδόνων Φίλλιπου ο Β’, ο οποίος την ισοπέδωσε. Αργότερα την ανοικοδόμησε ξανά καθώς λέγετε πως αυτός ήταν ο όρος που έθεσε ο Αριστοτέλης για να αναλάβει την διαπαιδαγώγηση του γιου του Αλέξανδρου. Πιθανότερο είναι πάντως, η πόλη να ανοικοδομήθηκε από τον Μέγα Αλέξανδρο, όπως αναφέρεται σε άλλες πηγές.

Παρά την ανοικοδόμηση της πόλης από τον Αλέξανδρο σταδιακά επήλθε η παρακμή. Κατά τους ελληνορωμαϊκούς χρόνους η πόλη ερήμωσε. Κατά τη μεσοβυζαντινή περίοδο, περί το 1000 μ.Χ., αναφέρεται στη θέση της αρχαίας πόλης ένα κάστρο με την ονομασία κάστρο της Λιβασδιάς ή της Λιψάσδας. Ο επισκέπτης μπορεί και σήμερα να δει τα ερείπια κάποιων κτισμάτων στον βόρειο λόφο του αρχαιολογικού χώρου καθώς και μικρό τμήμα βυζαντινού περιτειχίσματος στους πρόποδές του.

Ο Πύργος στο κάστρο της **Λιβασδιάς** ή της **Λιψάσδας**.

Ο Αριστοτέλης και τα Στάγειρα

Ο κορυφαίος ίσως φιλόσοφος της Αρχαιότητας γεννήθηκε στα Αρχαία Στάγειρα το 384 π.Χ. Ο πατέρας του Νικόμαχος ήταν γιατρός του βασιλιά της Μακεδονίας Αμύντα Γ΄, τον οποίο είχε πατέρα ο Φίλιππος. Η μητέρα του Φαιστιάδα καταγόταν από τη Χαλκίδα και ανήκε κι αυτή, όπως και ο πατέρας του, στο γένος των Ασκληπιαδών.

Πήλινο Αγγείο βυθισμένο στο χωμάτινο έδαφος για αποθήκευση πιθανόν Δημητριακών

Ο Αριστοτέλης έχασε πρόωρα και τους δύο γονείς του και οι συγκυρίες τον έφεραν σε ηλικία 17 ετών στην Αθήνα όπου μαθήτευσε στον Πλάτωνα επί 20 χρόνια. Τα χρόνια πέρασαν με το έργο του να αναγνωρίζεται σιγά σιγά από όλους.

Το 342 π.Χ. ο Φίλιππος προσκάλεσε τον Αριστοτέλη στη Μακεδονία, για να αναλάβει τη διαπαιδαγώγηση του γιου του Αλέξανδρου, που ήταν τότε μόλις 13 χρονών

Η στοά της κλασικής εποχής των Σταγείρων

Ο Αριστοτέλης έμεινε στη μακεδονική αυλή έξι χρόνια. Στη συνέχεια μετέβη και πάλι στην Αθήνα όπου ίδρυσε την περίφημη Περιπατητική Σχολή γιατί του άρεσε να διδάσκει κάνοντας περιπάτους. Το 323 π.Χ. με τον θάνατο του Αλεξάνδρου η αντιμακεδονική παράταξη βρήκε τρόπο να τον παραπέμψει σε δίκη όμως ο μεγάλος δάσκαλος, έφυγε για τη Χαλκίδα, προτού γίνει η δίκη.

Ο Λιθόστρωτος δρόμος στα Αρχαία Στάγειρα

Ο Θάνατος και η ταφή του Αριστοτέλη

Ο Αριστοτέλης απεβίωσε το 322 π.Χ. από κάποιο στομαχικό νόσημα στη Χαλκίδα. Η τέφρα του σύμφωνα με πηγές μεταφέρθηκε στη γενέτειρά του, τα Στάγειρα, όπου θάφτηκε με εξαιρετικές τιμές.

Ανακηρύχθηκε ήρωας, σωτήρας, νομοθέτης και δεύτερος «οικιστής» της πόλης . Έκτισαν βωμό πάνω στον τάφο του. Μάλιστα, καθιέρωσαν γιορτή στη μνήμη του, τα Αριστοτέλεια. Όπως αναφέρει ο μελετητής των Αρχαίων Σταγείρων Κώστας Σισμανίδης υπάρχουν ισχυρότατες ενδείξεις πως το αψιδωτό οικοδόμημα και ο βωμός που αποκάλυψαν οι ανασκαφές το 1996, ήταν ο τάφος και το ηρώο του Αριστοτέλη.

Η ανακοίνωση για το Αριστοτέλιο όπως ονομάστηκε έγινε από τον Κώστα Σισμανίδη (“Ο τάφος του Αριστοτέλη στα Αρχαία Στάγειρα” – Aristotle’s grave at Ancient Stageira), στα πλαίσια του Παγκόσμιου Συνεδρίου “Αριστοτέλης 2400 Χρόνια”, το οποίο διοργανώθηκε στη Θεσσαλονίκη το 2016.

Ο ίδιος τεκμηριώνει τον ισχυρισμό του στηριζόμενος σε κινητά ευρήματα που βρέθηκαν και χρονολογούνται στην εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της ταφής του Αριστοτέλη (όπως νομίσματα ), αλλά και σε ένα κενό που εντοπίζεται στην πρόσοψη του τάφου.

Τι να δείτε στα Αρχαία Στάγειρα

Σίγουρα τα Αρχαία Στάγειρα θα σας εντυπωσιάσουν λόγω του μεγέθους του αρχαιολογικού χώρου καθώς είναι ένα ολόλκηρο αρχαιολογικό πάρκο. Μια μεγάλη έκταση με αναδειγμένες αρχαιότητες διάφορων περιόδων από την αρχαϊκή εποχή έως και την βυζαντινή.

Όμορφες επεξηγηματικές πινακίδες για τα διάφορα φυτά τηες περιοχής

Ταυτόχρονα ο επισκέπτης περνά μέσα από τα φυσικά μονοπάτια και τις πυκνές φυλλωσιές των δένδρων θαυμάζοντας τον φυσικό πλούτο και τις απότομες παραλίες. Εντυπωσιάζει ιδιαίτερα το παραλιακό μονοπάτι με την εκπληκτική θέα προ τις μικρές απομονωμένες παραλίες και τον Στρυμονικό κόλπο.