Στον κόσμο των πτηνών θα σας “ταξιδέψει” σήμερα το Thesekdromi στα ταξίδια αλλιώς για να γνωρίσουμε τον κύκνο, το πουλί του έρωτα, της πίστης και της αφοσίωσης. Ο κύκνος ενέπνευσε μύθους, ποιητές και μεγάλους συνθέτες. Ας τον γνωρίσουμε καλύτερα.
Χαρακτηριστικά
Ο κύκνος είναι μεγαλόσωμο υδρόβιο πτηνό της οικογένειας των Νησσιδών, στην οποία περιλαμβάνονται οι χήνες και οι πάπιες. Έχουν μακρύ λαιμό, αναλογικά βαρύ σώμα, μεγάλα πόδια, ενώ πετούν με αργά χτυπήματα των φτερών και τον λαιμό εκτεταμένο. Μεταναστεύουν πετώντας σε διαγώνιο σχηματισμό ή σε σχηματισμό V, πετώντας σε μεγάλο ύψος. Κανένα άλλο υδρόβιο πουλί δεν φτάνει την ταχύτητα με την οποία κινείται είτε στο νερό είτε στον αέρα. Τρέφονται με υδρόβια φυτά τσαλαβουτώντας επιφανειακά στα ρηχά νερά, και όχι με κατάδυση. Είτε κολυμπούν είτε στέκονται. Το αρσενικό και το θηλυκό έχουν παρόμοια εμφάνιση.
Αντίθετα με ό,τι πιστεύεται, οι κύκνοι παράγουν μια ποικιλία φωνών. Είναι κοινωνικοί εκτός από την περίοδο τής αναπαραγωγής. Τότε κάθε ζευγάρι απομονώνεται στην εδαφική του περιοχή, την οποία υπερασπίζεται σθεναρά εναντίον των καταπατητών. Η φωλιά, η οποία χτίζεται συνήθως στις όχθες και μερικές φορές επιπλέει, αποτελείται από έναν σωρό υδρόβιων φυτών, τα οποία συλλέγουν τόσο το αρσενικό όσο και το θηλυκό. Τρέφεται κυρίως με φυτά όπως γρασίδι, φύλλα, άλγη και λιγότερο με μικρά αμφίβια, υδρόβια ασπόνδυλα κ.τ.λ.
Οι κύκνοι ζευγαρώνουν με έναν σύντροφο ισόβια. Χαρακτηριστική κίνηση του κύκνου, που τον καθιέρωσε ως έμβλημα αγάπης και έρωτα, είναι όταν πλησιάζει το ταίρι του και σμίγει λυγίζοντας τον μακρύ λαιμό. Λένε πως το σύμβολο της καρδιάς προέρχεται από αυτό το σχήμα.
Το θηλυκό επωάζει κατά μέσον όρο 6 αβγά, ανοιχτόχρωμα και χωρίς κηλίδες, ενώ το αρσενικό είναι άγρυπνος φύλακας. Σε μερικά είδη το αρσενικό συμμετέχει και στην επώαση. Σε περίπτωση επίθεσης, αφού απωθήσουν τον εχθρό, οι κύκνοι παράγουν μια θριαμβευτική κραυγή, όπως και οι χήνες.
Τα μικρά γεννιούνται με κοντό λαιμό και χνουδωτά. Είναι ικανά να πετούν και να κολυμπούν μόλις μερικές ώρες αφού εκκολαφθούν. Οι γονείς τα φροντίζουν προσεκτικά για πολλούς μήνες, ενώ σε ορισμένα είδη η μητέρα τα μεταφέρει στην πλάτη της. Τα νεαρά, ανώριμα άτομα φέρουν γκρι ή καφέ στικτό φτέρωμα για 2 ή και περισσότερα χρόνια. Οι κύκνοι ενηλικιώνονται κατά το 3ο ή 4ο έτος και ζουν πιθανόν 20 χρόνια σε φυσική κατάσταση και μέχρι 50 χρόνια σε κατάσταση αιχμαλωσίας.
Είδη και τόποι
Στο Βόρειο Ημισφαίριο απαντώνται τα είδη βουβόκυκνος, αγριόκυκνος, νανόκυκνος και το είδος Cygnus columbianus. Στο Νότιο Ημισφαίριο ζει ο μεγάλος κύκνος (στην Αυστραλία) και 2 είδη με ροζ πόδια (στη Ν. Αμερική): το είδος Cygnus melancoryphus,και το είδος Coscoroba. Στην Ελλάδα ζουν οι βουβόκυκνοι, οι αγριόκυκνοι και οι νανόκυκνοι και είναι πιο άφθονοι ως χειμερινοί επισκέπτες. Τότε τεράστιες συγκεντρώσεις παρατηρούνται σε κάποιες περιοχές όπως το Δέλτα του Έβρου. Όταν οι συνθήκες είναι δύσκολες φτάνουν μέχρι την Κρήτη. Αρκετά άτομα κυρίως νεαρά παραμένουν όλο το χρόνο εδώ. Σε λίγες περιοχές το είδος αναπαράγεται φυσικά (π.χ. Πρέσπες και Κερκίνη) ενώ αλλού αναπαράγονται εισαγόμενοι από τον άνθρωπο πληθυσμοί (π.χ. Καστοριά, Άγρας, Κέρκυρα).
Μυθολογία
Στη ελληνική μυθολογία διάφοροι ήρωες σώζονται με το όνομα Κύκνος. Πιο γνωστός είναι ο Κύκνος βασιλιάς της Λιγυρίας, φίλος του Φαέθοντα, γιου του Ήλιου, προικισμένος από τον Απόλλωνα με μελωδική φωνή. Όταν ο Δίας κεραυνοβόλησε αναγκαστικά τον Φαέθοντα, για να αποφευχθεί μια καθολική πυρπόληση, καθώς ο νέος είχε χάσει τον έλεγχο του άρματος του πατέρα του Ήλιου, ο Κύκνος θρήνησε τόσο που ο Δίας τον μεταμόρφωσε σε κύκνο, στο πουλί εκείνο που τραγουδά μελωδικά την ώρα που πεθαίνει (κύκνειο άσμα).
Διάσημος επίσης Κύκνος ήταν ο γιος του θεού Άρη και της Πελοπείας ή της Πυρήνης. Αυτός ο Κύκνος αποπειράθηκε να σκοτώσει τον ονομαστό ήρωα Ηρακλή. Ο Κύκνος ήταν σύζυγος της κόρης του Κύηκα κι έκοβε τα κεφάλια όσων περνούσαν από εκεί, επειδή ήθελε να χτίσει με τα κρανία ναό στον Απόλλωνα. Ο Ηρακλής μονομάχησε μαζί του και τον σκότωσε, ενώ πλήγωσε μάλιστα τον ίδιο τον Άρη, που έτρεξε να βοηθήσει τον γιο του. Κατ’ άλλη εκδοχή ο Ηρακλής μονομάχησε με τον Κύκνο στη Μακεδονία, κοντά στον ποταμό Εχέδωρο. Τη στιγμή που ο Άρης μπήκε ανάμεσα στους αντιπάλους, έπεσε ένας κεραυνός ανάμεσά τους και σταμάτησε η μάχη.
Παγκόσμια λαογραφία
Πλήθος θρύλων από όλο τον κόσμο ( Ιαπωνία, Μογγολία, Ινδία, Σουηδία, Πολωνία, Γερμανία, Ρουμανία, Ρωσία) μας διηγούνται ιστορίες γυναικών-ξωτικών οι οποίες έχουν την ικανότητα να μεταμορφώνονται κατά βούληση σε κύκνους. Συνήθως πέφτουν θύματα εξαπάτησης από άνδρες-κυνηγούς που τις ερωτεύτηκαν για την ακαταμάχητη ομορφιά και χάρη τους και τους έκλεψαν τα φτερά ώστε να μην μπορούν να πετάξουν μακρυά. Όμως στις περισσότερες περιπτώσεις η εξαπατημένη σύζυγος βρίσκει και πάλι τα φτερά της, τα φοράει και δραπετεύει για το ονειρικό μέρος που ζούσε παλιότερα, αναγκάζοντας τον σύζυγο να την αναζητήσει περνώντας από απίστευτες δοκιμασίες.
Το παραμύθι του Δανού συγγραφέα Hans Christian Andersen, Το ασχημόπαπο, προσεγγίζει διαφορετικά τη μεταμόρφωση του κύκνου. Μας θυμίζει ότι υπάρχει κάτι ξεχωριστό στον κάθε έναν από εμάς που χρειάζεται χρόνο για να ωριμάσει, να εκδηλωθεί και να αναγνωριστεί. Δίνει ελπίδα και αισιοδοξία.
Συμβολισμός
Ο κύκνος σαν σύμβολο αντιπροσωπεύει τη χάρη, την ποίηση, τη δημιουργικότητα, την υπομονή και την πίστη. Συμβολίζει επίσης τον ήλιο, το φως και την αγνότητα. Είναι η προσωποποίηση της αρμονίας και της εσωτερικής γαλήνης, γι’ αυτό και ο μαύρος κύκνος (πλάσμα που κάποτε θεωρούνταν μυθικό μιας και σπανίως εμφανιζόταν, μέχρι τις μέρες μας που πλέον έχει αποδειχτεί η ύπαρξή του) συμβόλιζε το ακριβώς αντίθετο, την ταραχή, τη δυσαρμονία, ακόμα και την καταστροφή.
Ευχαριστούμε τη φίλη της σελίδας, Φωτεινή για τις υπέροχες φωτογραφίες της με τους κύκνους του Εδιμβούργου.
Φωτογραφία εξωφύλλου S. Hermann & F. Richter από το Pixabay.com
