Λίγο έξω από τη Θεσσαλονίκη στην περιοχή των Βασιλικών βρίσκεται ένας ιστορικός τόπος για τη Μακεδονία και την επανάσταση του 1821 που δυστυχώς λίγοι γνωρίζουν. Συμπληρώνονται φέτος 200 χρόνια από τη μάχη των Βασιλικών και το Thesekdromi σας ξεναγεί στον ιστορικό τόπο θυσίας του Καπετάν Χάψα και των 63 παλικαριών του.
Καπετάν Χάψας κι Εμμανουήλ Παππάς
Ο Σταμάτιος (Στάμος) Κάψας ή Καπετάν Χάψας γεννήθηκε στα Παζαράκια (Κρυοπηγή) Χαλκιδικής στα τέλη του 18ου αιώνα. Βρέθηκε σε νεαρή ηλικία στη Συκιά Χαλκιδικής προς αναζήτηση εργασίας. Σύντομα ήρθε σε ρήξη με τους τοπικούς Τούρκους άρχοντες και ξεκίνησε κλέφτικη δράση. Κατά το ξέσπασμα της επανάστασης το 1821, ήταν σερδάρης (χωροφύλακας) στις , στις Καρυές του Αγίου Όρους. Στις 23 Μαρτίου του 1821 ο Εμμανουήλ Παπάς αποβιβάστηκε στη χερσόνησο του Άθω, στην Μονή Εσφιγμένου μεταφέροντας όπλα και πολεμοφόδια με τη βοήθεια Αινιτών και Ψαριανών καπεταναίων. Εκεί συναντήθηκε με το Καπετάν Χάψα και προχώρησαν στη συγκρότηση του επαναστατικού στρατού. Με τη βοήθεια του μητροπολίτη Μαρωνείας Κωνστάντιου μάλιστα στρατολογήθηκαν 1.000 μαχητές μοναχοί. Στο μεταξύ ο Στάμος Κάψας στρατολόγησε άνδρες από όλη τη Χαλκιδική. Σε έκτακτη σύσκεψη στο Άγιο Όρος την 17η Μαΐου του 1821 ο Εμμανουήλ Παπάς κηρύσσει επίσημα την επανάσταση στη Βόρεια Ελλάδα και αποφασίζεται να διασπαστεί ο επαναστατικός στρατός σε δύο τμήματα. Ο Εμμανουήλ Παπάς με τους Μαδεμοχωρίτες και τους μοναχούς, συνολική δύναμη 1.900 άνδρες κατευθύνονται στη Ρεντίνα, προκειμένου να σταματήσουν τις Οθωμανικές δυνάμεις που έρχονταν από Δράμα και Κωνσταντινούπολη, στα Μακεδονικά Τέμπη. Διαβάστε περισσότερα για τα Μακεδονικά Τέμπη και το Κάστρο της Ρεντίνας.
Μάχη για τη Θεσσαλονίκη
Στόχος των επαναστατών ήταν η κατάληψη της Θεσσαλονίκης. Όσον αφορά τον δυτικό άξονα επίθεσης, ο καπετάν Χάψας, με ιδιαίτερη ορμητικότητα, κατέφθασε στην επαναστατημένη κωμόπολη των Βασιλικών. Σύντομα κατεδίωξε την τουρκική δύναμη ως το χωριό Σέδες, έξω από τη Θεσσαλονίκη. Εκεί έγινε μάχη με το ιππικό του Αχμέτ Μπέη των Γιαννιτσών (Άλλες πληροφορίες αναφέρουν ότι αυτή η μάχη έγινε κοντά στη Γεωργική Σχολή, πολύ κοντά στη Θεσσαλονίκη). Οι Τούρκοι νικήθηκαν και υποχωρούσαν πανικόβλητοι, τότε έκανε την εμφάνισή του ο Μπαϊράμ πασάς στη Θεσσαλονίκη. Αρχές Ιουνίου του 1821 ο Μπαϊράμ πασάς κτύπησε το σώμα του Εμμανουήλ Παπά στα στενά της Ρεντίνας. Το απώθησε εύκολα και προχώρησε εναντίον των επαναστατών του Καπετάν Χάψα έχοντας στρατολογήσει ένα μεγάλο εκστρατευτικό σώμα.
Η μάχη στα Βασιλικά
Την 9η Ιουνίου 1821 ο Αχμέτ μπέης των Γιαννιτσών μαζί με τις στρατιωτικές δυνάμεις του Μπαϊράμ πασά κατέλαβαν τα Βασιλικά, προτού οι κάτοικοι προλάβουν να φύγουν. Ακολούθησε ο μεγάλος χαλασμός. Οι Τούρκοι στρατιώτες και οι Εβραίοι κατέστρεψαν τα πάντα. Οι Τούρκοι κατέστρεψαν τα πάντα. Έσφαξαν, βίασαν και αιχμαλώτισαν τους κατοίκους, λεηλάτησαν και πυρπόλησαν τα σπίτια. Από τα 400 σπίτια των Βασιλικών έμειναν μόνο τρία ενώ δεν γλύτωσε ούτε ο ναός. Εν τω μεταξύ, ο Μπαϊράμ πασάς, καταδίωξε τους επαναστάτες με ένα ισχυρό απόσπασμα ιππέων. Τελικά ο Καπετάν Χάψας κρατώντας 65 ή 63 αγωνιστές μαζί του έδωσε την τελευταία ηρωική μάχη πάνω από την κοίτη του Ανθεμούντα. Μετά από σκληρό αγώνα, σώμα με σώμα, έπεσε και ο ίδιος νεκρός στο πεδίο της μάχης μαζί με τους γενναίους συμπολεμιστές του.
Από περιγραφές μαθαίνουμε πως ο Καπετάν Χάψας όρμησε με το σπαθί στο χέρι και ένα μαχαίρι στα δόντια, στον κύριο όγκο του τουρκικού στρατεύματος.
Την επομένη της μάχης των Βασιλικών, οι δυνάμεις του Μπαϊράμ Πασά κατέστρεψαν και το μοναστήρι της Αγίας Αναστασίας της Φαρμακολυτρίας. Οι Τούρκοι πυρπόλησαν το μοναστήρι και αποκεφάλισαν τον ηγούμενο και όλους τους μοναχούς και λαϊκούς που ήταν εκεί.
Το μνημείο
Οι αγωνιστές (οι περισσότεροι από τη Συκιά της Χαλκιδικής ) έδωσαν το όνομα στο μνημείο που σήμερα ονομάζεται “Κομμένοι” ή “Συκιωτούδια” και έχει κατασκευαστεί από το 1997 στον τόπο της θυσίας. Το μνημείο είχε ολοκληρωθεί το 1997 και κόστισε 12.500.000 δρχ. Για να συγκεντρωθεί το ποσό αυτό συνέδραμαν σύλλογοι, σχολεία, δημοτικά διαμερίσματα, επαγγελματικά σωματεία, καθώς και ομογενείς από την Αμερική και την Αυστραλία .Μελανή σελίδα γράφτηκε για το μνημείο όταν άγνωστοι βεβήλωσαν το Μνημείο του Καπετάν Χάψα στη Μονή της Αγίας Αναστασίας και αφαίρεσαν ολόκληρη την ορειχάλκινη παράσταση της πολύνεκρης μάχης. Ο βανδαλισμός του μνημείου έγινε αντιληπτός τη Δευτέρα 26 Αυγούστου.
Στο ίδιο σημείο μετά από 84 χρόνια οι Έλληνες έδωσαν μια ακόμη μάχη στα πλαίσια του Μακεδονικού Αγώνα. Επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων ήταν ο κρητικός ήρωας Ιωάννης Νταφώτης που ήρθε από την Κρήτη για να πολεμήσει τους Βούλγαρους Κομιτατζηδες. Με ένα σώμα από ογδόντα Κρήτες εθελοντές αποβιβάσθηκε στη Χαλκιδική αλλά από κακή συνεννόηση και προδοσία αναγκάστηκαν να δώσουν σκληρή μάχη (Η μάχη της Αγίας Αναστασίας στις 3 Μαΐου 1905 )με 11 απώλειες. Στο μνημείο της θυσίας του Καπετάν Χάψα σώζεται σήμερα το οστεοφυλάκιο των ανδρών από την Κρήτη του Ι. Νταφώτη που σκοτώθηκαν για την ελευθερία της Μακεδονίας.
Στο Σήμερα
Η μάχη και το Ολοκαύτωμα των Βασιλικών υπήρξε ουσιαστικά η πρώτη μεγάλη επαναστατική δράση στη Βόρεια Ελλάδα. Φέτος με τη συμπλήρωση 200 χρόνων ο Δήμος Θέρμης οργανώνει σειρά εκδηλώσεων τιμής και μνήμης.
Πηγή
Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Σερρών
