To Thesekdromi συνεχίζει να σας παρουσιάζει τα μνημεία της Θεσσαλονίκης. Στη σημερινή μας αναφορά θα γνωρίσουμε μια εκκλησία που έπαιξε σημαντικό ρόλο κι σημάδεψε την ιστορία της πόλης. Ο λόγος για την Παναγία Αχειροποίητο. Η Αχειροποίητος όπως την ξέρουν οι Θεσσαλονικείς, βρίσκεται στο κέντρο της πόλης στον οδικό άξονα της Αγίας Σοφίας κοντά στην συμβολή της με την οδό Εγνατία.
Το κτίριο και η ονομασία
Ο ναός της Παναγίας της Αχειροποιήτου είναι το μεγαλύτερο σωζόμενο δείγμα παλαιοχριστιανικής βασιλικής στην Ελλάδα. Ως τύπος εντάσσεται στον τύπο της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής με υπερώα, η οποία καταλήγει στα ανατολικά σε ημικυκλική αψίδα. Χτίστηκε στα ερείπια ενός προγενέστερου ρωμαϊκού λουτρού ή νυμφαίου σύμφωνα με τα τελευταία ανασκαφικά δεδομένα. Παλαιότεροι περιηγητές εικάζουν πως στη θέση του βρισκόταν στην αρχαιότητα ναός της Θερμαίας Αφροδίτης. Η χρονολογία ανέγερσης τοποθετείται γύρω στα μέσα του 5ου αι. Το μνημείο υπέστει αρχιτεκτονικές επεμβάσεις ήδη από τον 7ο αιώνα, ενώ μια ακόμα σημαντική φάση επεμβάσεων χρονολογείται στα όψιμα βυζαντινά χρόνια (14-15ος αι.). Είναι αφιερωμένη στη Θεοτόκο και η ονομασία της οφείλεται στην “αχειροποίητη” λατρευτική εικόνα της Θεοτόκου που βρισκόταν στο ναό.
Η Παναγία Ρευματοκρατόρισσα που έφεραν το 1922 πρόσφυγες της Ανατολικής Θράκης.
Μέχρι το 14ο αιώνα το μνημείο αναφέρεται ως ο «μεγάλος ναός της Θεοτόκου»
Η Αχειροποίητος είναι ο πρώτος χριστιανικός ναός που μετατράπηκε σε τζαμί αμέσως μετά την άλωση της πόλης το1430. Στον όγδοο κίονα υπάρχει η επιγραφή «Ο σουλτάνος Μουράτ πήρε τη Θεσσαλονίκη »
Από την πρώτη μέρα που ο Μουράτ τέλεσε ευχαριστία στο εσωτερικό του ναού για τη νίκη του και καθ’ όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, η Αχειροποίητος αποτέλεσε το κυριότερο τζαμί της Θεσσαλονίκης. Πήρε την ονομασία Εσκί Τζουμά τζαμί (δηλαδή τζαμί της παλιάς προσευχής της Παρασκευής). Παρέμεινε μουσουλμανικό τέμενος μέχρι την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912.
Η Παναγία που στέγασε πυροπαθείς και πρόσφυγες
Το 1917 ήταν το έτος που σημάδεψε την Θεσσαλονίκη με την “Μεγάλη Πυρκαγιά” της 5ης Αυγούστου. Η πυρκαγιά κατέστρεψε το μεγαλύτερο μέρος της πόλης της Θεσσαλονίκης και ο ναός χρησιμοποιήθηκε ως καταυλισμός των πυροπαθών.
Η εκκλησία της Αχειροποιήτου στέγασε επίσης δυο φορές πρόσφυγες από τη Βόρεια Θράκη και την Ανατολική Θράκη, το 1914 και το 1922-23. «Χώρισαν με κουβέρτες και σεντόνια χώρους σε δωμάτια και άρχισαν να ζουν», γράφει ο Γιώργος Ιωάννου.
(φωτο από thessmemory)
Αρχιτεκτονικός και Ψηφιδωτός Διάκοσμος
Από τον πλούσιο γλυπτό αρχιτεκτονικό διάκοσμο του ναού ξεχωρίζουν οι κίονες και τα σύνθετα κορινθιακά (θεοδοσιανά) κιονόκρανα του ναού. Είναι κατασκευασμένα από το περίφημο λευκό μάρμαρο Προκοννήσου και προέρχονται από εργαστήρια της Κωνσταντινούπολης. Εντυπωσιακοί είναι και οι δύο κίονες από πράσινο θεσσαλικό μάρμαρο.
Από τα ψηφιδωτά του 5ου αι. έχουν διασωθεί λίγες διακοσμητικού χαρακτήρα παραστάσεις, οι οποίες διακρίνονται για την υψηλή ποιότητα εκτέλεσης.
Οι λίγες τοιχογραφίες που κοσμούν το νότιο κλίτος του ναού χρονολογούνται στο α’ μισό του 13ου αιώνα και σώζονται πια σε κακή κατάσταση. Οι μορφές που απεικονίζονται είναι στρατιωτικοί άγιοι και αποτελούν μέρος της παράστασης των Σαράντα Μαρτύρων της Σεβάστειας.
Ο σπουδαίος αυτός ναός της Θεσσαλονίκης υπέστη και πάλι σημαντικές φθορές από τον μεγάλο σεισμό του 1978, οι οποίες έχουν πλέον αποκατασταθεί.
Tips4Travellers
Από τα πιο σημαντικά βυζαντινά μνημεία της πόλης. Αξίζει σίγουρα την επίσκεψή σας και θα θέλαμε να εξάρουμε την παρουσία εγκαταστάσεων για πρόσβαση σε άτομα με μειωμένη κινητικότητα
Δείτε αυτή τη δημοσίευση στο Instagram.
