Με τον ερχομό της Άνοιξης στην ελληνική ύπαιθρο στις αποδράσεις μας στη φύση ένα από τα φυτά που θαυμάζουμε για το γλυκό και λαμπερό κίτρινο του άνθος του είναι το Σπάρτο. Στολίζει τις πλαγιές των βουνών ,τις άκρες των επαρχιακών δρόμων και χαρίζει απλόχερα το ευωδιαστό άρωμά του. Ας γνωρίσουμε το πανέμορφο αυτό λουλούδι στα ταξίδια του Thesekdromi αλλιώς..
Βοτανική
Το Σπάρτο είναι θάμνος που το ύψος φθάνει έως και τα τρία μέτρα. Διαθέτει πολυάριθμα κλαδιά με μικρά, αραιά, λογχοειδή ή γραμμικά φύλλα. Το έντονο χαρακτηριστικό του είναι τα κίτρινα, οδοντωτά άνθη που προσομοιάζουν στο σχήμα της πεταλούδας. Γι’ αυτό εξάλλου κατατάσσεται στην οικογένεια των ψυχανθών.
Ψυχή ονόμαζαν οι αρχαίοι Έλληνες την πεταλούδα καθώς πίστευαν πως οι πεταλούδες ήταν οι ψυχές των νεκρών
Η ανθοφορία γίνεται από τον Μάιο έως τον Σεπτέμβριο .Η συγκομιδή των λουλουδιών από το Σπάρτο γίνεται τις πρωινές κυρίως ώρες. Ο καρπός του, όταν ωριμάσει, σκορπίζει τους σπόρους ,τα οποία είναι μαύρα σπέρματα και μάλιστα παραμένουν βιώσιμα στο έδαφος για περισσότερο από 80 χρόνια.
Ιστορία και χρήσεις του φυτού.
Είναι γνωστό από την αρχαιότητα και με το όνομα Σπάρτο το αναφέρουν οι αρχαίοι Θεόφραστος και Διοσκουρίδης. Ήδη από την αρχαιότητα είχαν χρήση στη μελισσοκομία ενώ από Σπάρτο έφτιαχναν μετά από κατάλληλη επεξεργασία των βλαστών υφάσματα, σακιά και χαλιά. Επίσης χρησιμοποιούνται στην κατασκευή καλαθιών και ψάθινων καπέλων.
Η επεξεργασία του Σπάρτου τις περασμένες δεκαετίες
Πολύ εύγλωττα γίνεται η παρουσίαση της επεξεργασία του φυτού από την Μαρίνα Διαμαντοπούλου στο ιστολόγιο Φύση και Πολιτισμός. Το Πρώτο στάδιο ήταν το μάζεμα των πράσινων ιδιόμορφων μυτερών βλαστών του σπάρτου και το δέσιμο σε χερόβολα. Η εργασία αυτή γινόταν τον μήνα Αύγουστο. Λέγανε χαρακτηριστικά: «Θα πάμε να βγάλουμε σπάρτο». Κατόπιν, ξεκίναγαν «μπονόρα» (πολύ πρωί) και πήγαιναν, συνήθως κατά ομάδες, σε ρέμα με μπόλικο νερό, άναβαν φωτιά και έβραζαν το σπάρτο μέσα σε λεβέτια για πολλές ώρες. Μετά το βράσιμο το τοποθετούσαν μέσα σε λίμνες που κατασκεύαζαν στη κοίτη του ρέματος και το άφηναν εκεί για να μαλακώσει από 4 έως 10 ημέρες.
Αφού μαλάκωνε το σπάρτο μέσα στο νερό, το τοποθετούσαν πάνω σε μια πέτρα πλακοειδή και το χτυπούσαν με το κόπανο μέχρι να πάρει τη μορφή μαλλιού. Στη συνέχεια το έπλεναν και το στέγνωναν. Ύστερα το επεξεργαζόντουσαν όπως το μαλλί, δηλαδή το λανάριζαν, το έγνεθαν, το έβαφαν και το ύφαιναν. Όλα αυτά που περιέγραψα γινόντουσαν μέχρι τη δεκαετία του ’60.Με τα νήματα, ανάλογα με το πάχος, έφτιαχναν στο αργαλειό ,υφάσματα πολύ λεπτά (όπως τα λινά).Επίσης από Σπάρτο έφτιαχναν πολύ ανθεκτικά σχοινιά (τριχιές) για το φόρτωμα των ξύλων στα ζώα και για τις κούνιες των παιδιών στα δέντρα.
Θεραπευτικές ιδιότητες
Το Σπάρτο περιέχει σημαντικές δραστικές ουσίες .Η Σπαρτεΐνη και το παλμιτικό και μυριστικό οξύ όπως και η γ-σιτοστερόλη είναι οι σπουδαιότερες. Χρησιμοποιείται ως διουρητικό, καθαρτικό, εμετικό, εμμηναγωγό και καρδιοτονωτικό. Έχει χρήσεις και στην αντιμετώπιση των καρδιακών αρρυθμιών. Επίσης, έχει αντιδιαβητική δράση και λαμβάνεται από του στόματος καθώς μειώνει ταχέως τα επίπεδα του σακχάρου στο αίμα. Σύμφωνα με το εργαστήριο Φαρμακολογίας του Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων χορηγείται ως διουρητικό, καθαρτικό και αντιδιαβητικό υπό τη μορφή αφεψήματος (τσάι, 20gr ξερών ανθέων και φύλλων βράζονται σε 500ml νερό – 2-3 φορές την ημέρα).
Από τα άνθη του Σπάρτου παρασκευάζεται κίτρινη βαφή και αιθέριο έλαιο, το οποίο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία.
Μπορεί να προκληθεί έμετος, ερεθισμός των νεφρών και έντονες γαστρεντερικές εκκενώσεις (υπερδοσοληψία). Έχει αναφερθεί δηλητηρίαση ζώων μετά από βρώση (σπέρματα).
Προειδοποίηση: Δεν συνιστάται η χρήση παρασκευασμάτων βοτάνων χωρίς την ενημέρωση του θεράποντα ιατρού ή φαρμακοποιού. Ενδέχεται οι ουσίες που περιέχουν να αλληλεπιδράσουν με το/τα φάρμακα, που ήδη παίρνει ο ασθενής και να εξουδετερώσουν τη θεραπευτική τους δράση ή να προκαλέσουν τοξικότητα. Μπορεί επίσης, να επιβαρύνουν περεταίρω εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες με κίνδυνο για την υγεία και την ζωή του ασθενούς.
πηγή
Εργαστήριο Φαρμακολογίας Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων
