Eνα φυτό που συναντάμε συχνά στις αποδράσεις μας στη Φύση της πατρίδας μας και κυρίως στις ορεινές μας αποδράσεις μέσα στα δάση, θα γνωρίσουμε καλύτερα σήμερα. Ο λόγος για την Φτέρη, ένα φυτό που φυτρώνει πάντα σε σκιερά και δροσερά μέρη, στις πλαγιές και τους πρόποδες των βουνών.
Βοτανική
Η Φτέρη είναι μια πολυετής πόα που μπορεί να φθάσει σε ύψος έως 120cm. Διαθέτει μεγάλα, λογχοειδή, πτεροειδή φύλλα που βγαίνουν απ’ ευθείας από τη βάση του φυτού. Στο κάτω μέρος τους φέρουν πολλά σποροθυλάκια. Ο μίσχος του φυτού είναι χνουδωτός σε όλο του το μήκος και οι φουντωτοί, φυλλοφόροι βλαστοί του είναι έντονα πράσινοι μόνο σε κλίματα με ήπιους χειμώνες. Η ρίζα του είναι οριζόντια, με μακρόστενους κονδύλους, ενώ το φυτό δεν φέρει καθόλου άνθη (ατελές).
Η Φτέρη είναι πολυετές φυτό. Αγαπάει τα σκιερά και δροσερά μέρη και συχνά τη βρίσκουμε στις όχθες ποταμών. Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι Dryopteris filix-mas (Νεφρίδιο η αρρενοπτέρις). Ανήκει στην οικογένεια των Πτεριδιδών. Άλλες ονομασίες είναι το Κλαπατσοβότανο, το Νεφρίδιο ή Νεφρόδιο. Οι αρχαίοι το ονόμαζαν βλήχνον, βλήχρον, πτέριον ή πτέρις.
Ένα άλλο είδος που καλλιεργείται είναι η Νεφρολεπίς η εξοχότατη (Nephrolepis exaltata). Το είδος αυτό ανήκει στο τροπικό και υποτροπικό γένος Νεφρολεπίς και το καλλιεργούν για καλλωπιστικούς λόγους σε αυλές και κήπους.
H Φτέρη Ιστορικά
Η Φτέρη η αρρενοπτέρις ήταν γνωστή στους αρχαίους Έλληνες. Ο Θεόφραστος την μνημονεύει στα έργα του όπως κι ο Διοσκουρίδης και ο Πλίνιος. Ήταν γνωστό βότανο και στην κινέζικη παραδοσιακή ιατρική.
Ο μύθος για τη μαγική Φτέρη
Ένας αρχαίος θρύλος λέει ότι η Φτέρη, ανθίζει μια φορά στα 100 χρόνια.
Ο νέος ή η νέα που θα καταφέρει να βρει το σπάνιο αυτό λουλούδι πρέπει να το ψάξει με αγνή καρδιά. Πρέπει όμως να βγει προς αναζήτηση του μαγικού άνθους κατά τη διάρκεια της μικρότερης νύχτας του έτους, δηλαδή το βράδυ του θερινού ηλιοστασίου. Τότε θα νιώσει τη δύναμη της αληθινής αγάπης. Μιας αγάπης που θα κρατήσει για πάντα και δεν θα τον προδώσει στο πέρασμα του χρόνου.
Στη Γαλλία, η λαϊκή δοξασία συνδέει τη φτέρη με τον Άγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή και γι’ αυτό ονομάζεται “το χέρι του Αγίου Ιωάννη”. Tο ίδιο και οι Ρώσσοι που στις δικές τους εκδοχές, έλεγαν πως όποιος βγει με σκοπό να αναζητήσει το λουλούδι, πρέπει να το κάνει το βράδυ της παραμονής του Αγίου Ιωάννη (δηλαδή στις 23 Ιουνίου, καθώς η γέννηση του Αγίου εορτάζεται στις 24 του μήνα). Επομένως βλέπουμε μια συσχέτιση και με το βάλσαμο ή σπαθόχορτο ή Βοτάνι του Άι Γιάννη (από την Αγγλική ονομασία St John’s wort, καθώς η παραδοσιακή του ανθοφορία και συγκομιδή συμβαίνει στις 24 Ιουνίου, κατά την γιορτή της γεννήσεως του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου). Διαβάστε περισσότερα για το βάλσαμο.
Στην Αγγλία η φτέρη θεωρείται ως ο θάμνος του Διαβόλου. Η λαϊκή δοξασία πίστευε πως κάτω από τα πράσινα φύλλα της κρύβονται νεράιδες και ξωτικά. Οι Σλάβοι πίστευαν πως η φτέρη ανθίζει μια μόνο φορά με μαγικό χρυσό ενώ σύμφωνα με άλλες παραλλαγές βγάζει ένα κόκκινο λουλούδι. Όποιος έβρισκε αυτό το λουλούδι γινόταν κάτοχος ενός πολύτιμου θησαυρού, που συνήθως ήταν κρυμμένος στις ρίζες της φτέρης.
Θεραπευτικές ιδιότητες και χρήσεις
Το φυτό εμφανίζει επουλωτικές, αντιφλεγμονώδεις, αντιρρευματικές, αντιμικροβιακές και αντιπυρετικές ιδιότητες. Συνιστάται υπό τη μορφή αφεψήματος (τσάι) για την αντιμετώπιση της αιματουρίας, της παρωτίτιδας, του κρυολογήματος, της γρίπης, της ιλαράς, της πνευμονίας και της μηνιγγίτιδας. Για την παρασκευή του αφεψήματος βάζουμε μία κουταλιά του ξηρού βοτάνου βράζει σε ένα φλυτζάνι νερό για 5-10min, 3 φορές την ημέρα.
Εφαρμόζεται εξωτερικά υπό τη μορφή κομπρεσών σε πυώδη σπυράκια, καλόγερους και πληγές και υπό τη μορφή κόνεως σε μολυσμένες πληγές και δερματικές εξελκώσεις. Τα ριζώματα τα έκαναν ένα πολύ αποτελεσματικό θεραπευτικό για τα σκουλήκια των εντέρων. Ακόμα, στην ομοιοπαθητική χορηγείται για την αντιμετώπιση των πληγών, των κιρσών και των ελκών.
Η Φτέρη λόγω της περιεκτικότητάς της σε καυστική ποτάσσα χρησιμοποιείται για την παρασκευή σαπουνιών και γυαλιού.
Τη χρησιμοποιούσαν κι εναντίων των ψειρών. Στις φωλιές των κλωσών, έβαζαν μερικά φύλλα Φτέρης ανάμεσα στα άχυρα για να απαλλάσσεται η φωλιά από τις ψείρες όσο καιρό η κότα κλωσούσε τα αυγά της.
Προσοχή: Σε υπερδοσολογία μπορεί να προκαλέσει ναυτία, έμετο, παραλήρημα, τύφλωση, δύσπνοια, μέχρι και καρδιακή ανακοπή. Αποφεύγεται η κατανάλωση του βοτάνου κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, σε παιδιά και σε ασθενείς με ηπατικά προβλήματα.
Προειδοποίηση: Δεν συνιστάται η χρήση παρασκευασμάτων βοτάνων χωρίς την ενημέρωση του θεράποντα ιατρού ή φαρμακοποιού. Ενδέχεται οι ουσίες που περιέχουν να αλληλεπιδράσουν με το/τα φάρμακα, που ήδη παίρνει ο ασθενής και να εξουδετερώσουν τη θεραπευτική τους δράση ή να προκαλέσουν τοξικότητα. Μπορεί επίσης, να επιβαρύνουν περεταίρω εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες με κίνδυνο για την υγεία και την ζωή του ασθενούς.
πηγή
Εργαστήριο Φαρμακολογίας Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων
