Το Γαϊδουράγκαθο είναι φυτό ιθαγενές της Μεσογείου και φυτρώνει σε όλη την νότια Ευρώπη ενώ έχει εισαχθεί σε πολλά ακόμα μέρη ανά τον κόσμο. Είναι αυτοφυές, ευδοκιμεί σε χερσότοπους αλλά και σε καλλιεργημένες εκτάσεις. Ένα πολύ συνηθισμένο αγκάθι που συναντάμε και πολλές φορές μας ενοχλεί δεν είναι άλλο από το Γαϊδουράγκαθο. Αυτό το φυτό που η λαϊκή εκδοχή θέλει να θρέφει τους γαϊδάρους θα γνωρίσουμε καλύτερα στο σημερινό μας ταξίδι αλλιώς.
Βοτανική
Το Γαϊδουράγκαθο συναντάται και με το όνομα Κουφάγκαθο, Αγκάβατος ή κάρδος είναι ένα διετές ακανθώδες φυτό που φθάνει σε ύψος το 1,5 μέτρο. Η επιστημονική του ονομασία είναι Silybum marianum.Τα φύλλα του είναι πράσινα με χαρακτηριστικά άσπρα σημάδια σαν φλέβες. Τα άνθη έχουν σχήμα στρογγυλό σαν σφαίρα και χρώμα μωβ/ιώδες. Η ανθοφορία ξεκινά από τον Μάιο μήνα ενώ η συγκομιδή γίνονται από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο.
Που το συναντάμε
Το Γαϊδουράγκαθο είναι φυτό ιθαγενές της Μεσογείου και φυτρώνει σε όλη την νότια Ευρώπη ενώ έχει εισαχθεί σε πολλά ακόμα μέρη ανά τον κόσμο. Είναι αυτοφυές, ευδοκιμεί σε χερσότοπους αλλά και σε καλλιεργημένες εκτάσεις. Προτιμά τα ηλιόλουστα μέρη. Θέλει καλοκαίρια ξηρά και εδάφη αμμώδη ή αργιλώδη, πλούσια σε ασβέστιο. Το συναντάμε κυρίως σε ακαλλιέργητες περιοχές, σε ορεινές και πετρώδεις περιοχές αλλά και σε πεζοδρόμια ή στην άκρη της ασφάλτου. Πολλαπλασιάζετε εύκολα από μόνο του με τους σπόρους του και αντέχει μέχρι και τους -15 βαθμούς κελσίου. Εμείς το συναντήσαμε στους δασικούς δρόμους του Σειχ Σου στη Θεσσαλονίκη. Δείτε τι άλλα φυτά συναντήσαμε στα ανθισμένα μονοπάτια του Σειχ Σου.
φωτο : Thanasis-Papazacharias-Pixabay.jpg
Μύθοι και παραδόσεις για το Γαϊδουράγκαθο
Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση κάποιες σταγόνες από το γάλα της Παναγίας έπεσαν στα φύλλα του γαϊδουράγκαθου και γι’ αυτό να ονομάζεται και Milk thistle (αγκάθι με γάλα) ή Mary thistle (αγκάθι της Μαρίας). Είναι τα λευκά σημάδια σαν φλέβες στα πράσινα φύλλα του φυτού.
Γαϊδουράγκαθο: το εθνικό έμβλημα της Σκωτίας
Είναι εθνικό έμβλημα της Σκωτίας και εμφανίζεται στο εθνόσημό της. Σύμφωνα με την ιστορία, το γαϊδουράγκαθο το 990 μΧ έσωσε το στρατό του βασιλιά Κένεθ Β. Οι Σκωτσέζοι κατά την εισβολή των Νορβηγών πριν τη μεγάλη μάχη του Largs είχαν πέσει για ύπνο καθώς δεν περίμεναν επίθεση. Κατά τη διάρκεια της νύχτας όμως οι Νορβηγοί κινήθηκαν μυστικά προς το αντίπαλο στρατόπεδο. Ένας από τους πολεμιστές των εισβολέων πάτησε ένα Γαϊδουράγκαθο και από τον πόνο ούρλιαξε και ξύπνησε ολόκληρο το στρατόπεδο με την κραυγή του. Οι Σκωτσέζοι ξυπνήσαν γρήγορα και αποτράπηκε η επίθεση. Οι Σκωτσέζοι απέδωσαν τη νίκη στο φυτό κι έτσι αργότερα δημιουργήθηκε και το Τάγμα του Γαϊδουράγκαθου που είναι το αρχαιότερο και ευγενέστερο τάγμα ιπποτών της Σκωτίας.
Θεραπευτικές ιδιότητες και χρήσεις
Τα κεφάλια από τα άνθη τρώγονται βραστά την άνοιξη πριν ανθίσουν όπως οι αγκινάρες. Βοηθούν στην τόνωση και αποτοξίνωση του οργανισμού, αλλά και στην αύξηση της παραγωγής γάλακτος των γυναικών.
Στα τέλη του καλοκαιριού συλλέγονται οι σπόροι από τα άνθη καθώς έχουν τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα στις δραστικές ουσίες. Κόβουμε το κεφάλι απ’ τα γαϊδουράγκαθα και αφού ξεραθούν καλά βγάζουμε τους σπόρους από το κέντρο και τους αφήνουμε να ξεραθούν.
Οι δραστικές ουσίες που έχει το Γαϊδουράγκαθο είναι η Σιλυμαρίνη (φλαβονοειδές), η τυραμίνη, η ισταμίνη και άλλες αμίνες. Συνιστάται ευρέως για την προστασία του ήπατος από λοιμώξεις, κατανάλωση αλκοόλ ή χημειοθεραπείες. Μπορεί να βοηθήσει στο να περιοριστούν οι βλάβες στο συκώτι αλλά και στην ανανέωση των κυττάρων του. Βοηθά επίσης, στη θεραπεία της ηπατίτιδας, του ίκτερου, της κίρρωσης του ήπατος, της καταρροής και της πλευρίτιδας. Εφαρμόζεται εξωτερικά στο δέρμα για την αντιμετώπιση της ψωρίασης. Πρόσφατες μελέτες έδειξαν την αντικαρκινική, νευροπροστατευτική αλλά και καρδιοπροστατευτική του δράση, η οποία βασίζεται κυρίως στη μείωση της χοληστερόλης.
Χορηγείται κυρίως για την προστασία του ήπατος και τη θεραπεία διαφόρων ηπατικών νοσημάτων υπό τη μορφή αφεψήματος (τσάι: μία κουταλιά ξηρών σπόρων βράζει σε ένα φλυτζάνι νερό, 3 φλυτζάνια την ημέρα). Χρησιμοποιείται επίσης, υπό τη μορφή βάμματος και φυτικού εκχυλίσματος.
Οι ψημένοι σπόροι του γαϊδουράγκαθου μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως υποκατάστατο του καφέ.
Τέλος το εκχύλισμα γαϊδουράγκαθου μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως φυσικό αντίδοτο σε περιπτώσεις δηλητηρίασης από το γένος Αμανίτα, στο οποίο ανήκουν τα πιο επικίνδυνα μανιτάρια.
Προειδοποίηση Η μακροχρόνια κατανάλωση του βοτάνου μπορεί να οδηγήσει σε ερεθισμό του εντερικού βλεννογόνου. Δεν συνιστάται η χρήση παρασκευασμάτων βοτάνων χωρίς την ενημέρωση του θεράποντα ιατρού ή φαρμακοποιού. Ενδέχεται οι ουσίες που περιέχουν να αλληλεπιδράσουν με το/τα φάρμακα, που ήδη παίρνει ο ασθενής και να εξουδετερώσουν τη θεραπευτική τους δράση ή να προκαλέσουν τοξικότητα. Μπορεί επίσης, να επιβαρύνουν περεταίρω εξασθενημένες ζωτικές λειτουργίες με κίνδυνο για την υγεία και την ζωή του ασθενούς.
πηγή
Εργαστήριο Φαρμακολογίας Πανεπιστήμιου Ιωαννίνων
