Ένα από τα βυζαντινά Μνημεία Παγκόσμιας Κληρονομιά της Θεσσαλονίκης θα γνωρίσουμε σήμερα την “δικιά” μας “Αγία Σοφία την “μικρή” αδελφή της Αγίας Σοφίας της Κωνσταντινούπολης. Το Thesekdromi σας ξεναγεί στην Θεσσαλονίκη του …
Ο ναός της Αγίας Σοφίας στο κέντρο της Θεσσαλονίκης βρίσκεται στη συμβολή της οδού Αγίας Σοφίας κι Ερμού. Κάπως έτσι συναντώνται ή καλύτερα διασταυρώνονται η αρχαιά Ελληνική Θρησκεία με τον Ερμή με την του Θεού Σοφία του Χριστιανισμού. Η Αγία Σοφία έχει κτιστεί στη θέση μιας παλαιότερης παλαιοχριστιανικής βασιλικής, πιθανόν του 5ου αιώνα μ.Χ.. Αυτή φαίνεται πως καταστράφηκε μάλλον από σεισμό γύρω στο 620-630.Από τον 8ο αιώνα και για οκτώ και πλέον αιώνες η Αγία Σοφία υπήρξε ο μητροπολιτικός ναός της πόλης.
Τ ο 1204, όταν με την Δ΄ Σταυροφορία κυριεύθηκε η πόλη από τους σταυροφόρους, η Αγία Σοφία μετατράπηκε στον καθολικό καθεδρικό ναό της Θεσσαλονίκης. Το 1430 τελικά η «συμβασιλεύουσα πόλις» της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας καταλήφθηκε οριστικά από τους Οθωμανούς. Στις 29 Μαρτίου του 1430 έπειτα από ισχυρή πολιορκία τριών ημερών η πόλη πέφτει οπότε και η Αγία Σοφία μετατρέπεται σε μουσουλμανικό τέμενος και προστίθεται και μιναρές.
Μια πυρκαγιά το 1890 προξένησε μεγάλες ζημιές όσο ήταν ακόμη τζαμί. Την αποκατάσταση των ζημιών από το 1907-και για δύο χρόνια ασταμάτητης εργασίας ανέλαβε ο βυζαντινολόγος Κάρολος Ντηλ. Το 1912 με την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης, αποδόθηκε εκ νέου στη χριστιανική λατρεία.
Ο μεγάλος σεισμός του 1978 προκάλεσε σημαντικές ζημιές και η αποκατάσταση τους διήρκεσε περίπου είκοσι χρόνια. Το 1981 κατά τη διάρκεια των εργασιών βρέθηκαν πίσω από τα στασίδια του δεξιού χορού, τα λείψανα του Αρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης Βασιλείου (9-10ος μ.Χ αι.)
Αρχιτεκτονική του ναού
Η εκκλησία της Αγίας Σοφίας ανήκει σε έναν μεταβατικό αρχιτεκτονικά τύπο, αυτόν του σταυροειδούς ναού με τρούλο και περίστωο. Οι κίονες του κεντρικού κλίτους είναι τραβηγμένοι προς τα πλάγια, ώστε ο κεντρικός χώρος του ναού να έχει σχήμα ισοσκελούς σταυρού. Εξωτερικά, πρόκειται για ένα βαρύ κυβικό οικοδόμημα, εσωτερικά δε η Αγία Σοφία έχει τετράγωνη κάτοψη και διαθέτει νάρθηκα στη δυτική πλευρά.
Ψηφιδωτά
Σημαντικότατη είναι η ζωγραφική διακόσμηση του ναού με εντυπωσιακά ψηφιδωτά. Αυτό που ξεχωρίζει ιδιαίτερα είναι το ψηφιδωτό της Ανάληψης στον τρούλο, μία μεγαλειώδης και εντυπωσιακή παράσταση των τελών του 9ου αιώνα. Αποτελεί μία από τις κορυφαίες συνθέσεις της βυζαντινής τέχνης. Στον νάρθηκα της εκκλησίας διατηρούνται λιγοστές τοιχογραφίες του 11ου αιώνα με μορφές αγίων μοναχών και τοπικών αγίων της Θεσσαλονίκης.
Το 1988 ο ναός ανακηρύχθηκε Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO.
Ο ναός βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης λειτουργεί κανονικά σε όλες τις καθιερωμένες λατρευτικές εκδηλώσεις και αποτελεί πραγματικό βυζαντινό κόσμημα για την πόλη. Εάν βρεθείτε στον ναό μην αμελήσετε να επισκεφθείτε και την άγνωστη κατακόμβη που βρίσκεται δίπλα. Διαβάστε εδώ το αφιέρωμα του Thesekdromi για την Κατακόμβη Αγίου Ιωάννη στο κέντρο της Θεσσαλονίκης
