Φρούριο Ιντζεδίν ,ένα ταξίδι στη μνήμη

Σε έναν σημαντικό ιστορικό τόπο που δυστυχώς έχει αφεθεί στην εγκατάλειψη και τη λήθη θα αναφερθεί το σημερινό μας αφιέρωμα στην αγαπημένη μας Κρήτη. Το Φρούριο Ιτζεδίν είναι το μοναδικό Οθωμανικό φρούριο της Κρήτης που δεν ανήκει στην κατηγορία των κουλέδων. Βρίσκεται στο ύψωμα Καλάμι, 15χλμ ανατολικά της πόλης των Χανίων. Χρησιμοποιήθηκε ως φυλακή πολιτικών κρατουμένων αλλά και ως στρατώνας από τους Γερμανούς ενώ στα σημερινά χρόνια αποτέλεσε χώρο για συναυλίες κι εκδηλώσεις.

Ονομασία

Το οθωμανικό Φρούριο Ιντζεδίν χτίστηκε το 1872 από το Ρεούφ Πασά. Στην ίδια θέση από το 1646 οι πρώτοι Οθωμανοί μετά την εκδίωξη των Ενετών είχαν χτίσει εναν μικρότερο πύργο. Αποτελούσε το κυριότερο αμυντικό έργο του λιμανιού .

Πήρε το όνομά του προς τιμήν του πρωτότοκου γιου του Σουλτάνου Αβδούλ Αζιζ Ιτζεδίν.

Το Ιντζεδίν στα χρόνια της οθωμανικής κατάκτησης αποτέλεσε, μαζί με άλλα δύο σωζόμενα φρούρια, το Κάστρο της Σόυδας και τοΠαλαίκαστρο ή Κουλές Απτέρων τα κυριότερα αμυντικά έργα που θωράκιζαν το σπουδαιότερο φυσικό λιμάνι της Κρήτης, το λιμάνι της Σούδας.

Την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας το φρούριο χάνει τη λειτουργικότητα του ως κάστρο και γίνονται οι πρώτες παρεμβάσεις στην κτιριακή του μορφή ώστε να μετατραπεί σε φυλακή. Στην αρχή φιλοξενεί βαρυποινίτες του κοινού ποινικού δικαίου αλλά σύντομα κρατούνται στο χώρο οι περισσότεροι πολιτικοί κρατούμενοι του νησιού.

Την περίοδο της Κρητικής Πολιτείας (1903) ο Ελευθέριος Βενιζέλος κρατήθηκε στη φυλακή για 15 ημέρες μετά από καταδίκη του για εξύβριση του Μητροπολίτη Ευμένιου

Στην περίοδο της δικτατορίας του Θ. Πάγκαλου, το 1924, κρατήθηκε στις φυλακές μεγάλος αριθμός πολιτικών αντιφρονούντων. Αξιοσημείωτο είναι πως μετά την πτώση της δικτατορίας με αντιπραξικόπημα το 1926 φυλακίστηκε στο Φρούριο Ιντζεδίν για 2 χρόνια και ο ίδιος ο Πάγκαλος.

Ο Μανώλης Γλέζος συλλαμβάνεται την παραμονή της Πρωτοχρονιάς του 1959 και οδηγείται στις φυλακές του Ιτζεδίν. Η κατηγορία που τον βαραίνει είναι αυτή της κατασκοπίας υπέρ της Σοβιετικής Ενωσης. Εκεί παρέμεινε για έξι μήνες ιδρύοντας ακόμα και σχολή Δημοσιογραφίας.

Η τελευταία εκτέλεση πολιτικού κρατουμένου στο Ιτζεδίν, έγινε στις 23 Μαρτίου 1952 και ήταν ο Γιώργος Μιχόπουλος από το Πτελιό Αλμυρού, πολιτικός επίτροπος του τάγματος του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδος

Ο τελευταίος αυτός ρόλος του φρουρίου, ως χώρος φυλάκισης πολιτικών κρατουμένων, στάθηκε αφορμή για να περάσει το Φρούριο στην ιστορία της λογοτεχνίας και του κινηματογράφου. Οι ταινίες “Μέρες του 36” και “Τα πέτρινα χρόνια” έχουν βασικές αναφορές και πλάνα από το χώρο του Ιτζεδίν.

Πολλά γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στο χώρο και για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη Το Τελευταίο Σημείωμα .Η ταινία του 2017 πραγματεύεται την εκτέλεση από τους Γερμανούς κατακτητές διακοσίων αγωνιστών την 1η Μαΐου 1944 στην Καισαριανή, ως αντίποινα για τη δράση της ελληνικής Αντίστασης.

Ξεχωριστή στιγμή ήταν όταν ο Μανώλης Γλέζος, την Άνοιξη του 2017 επισκέφθηκε τις φυλακές Ιντζεδίν, ως καλεσμένος του Παντελή Βούλγαρη, 58 χρόνια μετά την φυλάκισή του.

Η φυλακή λειτούργησε μέχρι το 1974 και μετά την μεταπολίτευση εγκαταλείφθηκε οπότε έμεινε χωρίς συντήρηση. Στο μεταξύ πέρασε στη δικαιοδοσία του πολεμικού Ναυτικού κι από εκεί στην Κτηματική Υπηρεσία του Δημοσίου. Τα τελευταία χρόνια έχουν σημειωθεί πολλές φθορές στο μνημείο αν κι έχει χαρακτηριστεί Διατηρητέο Μνημείο.

Έχει φιλοξενήσει κατά καιρούς συναυλίες αξιόλογων καλλιτεχνών όπως ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Μιλτιάδης Πασχαλίδης, ο Γιάννης Χαρούλης και ο Παντελής Θαλασσινός με τον Βασίλη Σκουλά (απ’ όπου και οι φωτογραφίες του άρθρου ).